ORIGINAL_ARTICLE
ایرانیان و نقش کوفه در تشیّع آنان
شهر کوفه در دوران عمر و برای اسکان سپاهیان اسلام بنا نهاده شد. مکان بناگذاری آن در شش کیلومتری شهر باستانی «حیره» بود. اولین پایههای تشیّع در کوفه با امارت عمّار یاسر در آنجا ریخته شده و با انتخاب این شهر به مرکزیت خلافت اسلامی توسط امام علی تثبیت گردید. ایرانیان، که از همان آغاز، بخش قابل توجهی از جمعیت این شهر را تشکیل میدادند، تحت تأثیر برخی عوامل، از قبیل سیاستهای عربگرایانة عمر و عثمان، عدالت و برابری که در دوران خلافت علی در کوفه مشاهده کرده بودند و جنبشهای شیعی که در این شهر به وقوع میپیوست، به مذهب تشیّع گرایش پیدا کردند. تشیّع کوفه بعدها توسط همین ایرانیان ساکن در کوفه، خاندان اشعری و سادات مهاجر به ایران و نیز در نتیجة تعامل علمی با مراکز علمی ایران (بهویژه قم)، به ایران منتقل شد و به سبب آنکه بخش عظیمی از تعالیم آن در نتیجة ارتباط بدون واسطه با ائمّة اطهار حاصل شده بود و نیز عدم تغییر آن طی قرون متمادی، دارای خلوص بالایی است.
https://www.shiitestudies.com/article_19298_ab9ad4010c8214bd88bd19cc8fc6cbdc.pdf
2012-09-22
7
46
کوفه
تشیّع
ایران
اشعری
علی
بابایی سیاب
1
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ اسلام دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
حسین
پوراحمدی
2
دانشگاه شیراز
AUTHOR
آقابزرگ تهرانی، محمّد محسن، الثقات العیون فی سادس القرون، قم، اسماعیلیان، بیتا.
1
ابراهیم حسن، حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ سوم، تهران، جاویدان، 1356.
2
ابن ابیالحدید، عزالدین عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهجالبلاغه، به اهتمام محمّد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه، 1964.
3
ابن اثیر، علی بن محمّد، الکامل، مصر، المطبعة الکبری، 1290.
4
ابن اعثم کوفی، محمّد بن علی، الفتوح، ترجمة کهن فارسی احمد مستوفی هروی، تصحیح غلامرضا طباطبائی مجد، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1372.
5
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1412.
6
ابن خیّاط، خلیفه، التاریخ، بیروت، دارالفکر، 1414.
7
ابن سعد، محمّد، الطبقات الکبری، تصحیح محمّد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410.
8
ابن طباطبا، ابراهیم بن ناصر، مهاجران آل ابی طالب، ترجمة محمّدرضا عطایی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1372.
9
ابن قتیبه، عبد الله بن مسلم، الإمامة و السیاسه، تحقیق طه محمّد الزینی، قاهره، مؤسسة الحلبی، 1967.
10
ابن منظور، محمّد بن مکرم، لسان العرب، قاهره، بینا، 1285.
11
ابن ندیم، محمّد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
12
احمدی، عبدالهادی، «نقش شیعیان کوفه در دورة امام رضا و امام جواد»، مشکوة، ش35، (تابستان 1371).
13
اردبیلی، محمّد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت، دارالأضواء، 1403.
14
اردبیلی، محمّد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم، مکتبة المصطفوی، بیتا.
15
اصطخری، ابراهیم، مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، چ سوم، تهران، علمی و فرهنگی، 1368.
16
اصغرینژاد، محمّد، «عبدالمک بن اعین»، تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم، ش9، (بهار 1381).
17
اصفهانی، ابوالفرج، مقاتل الطالبیّین، تحقیق سیداحمد صقر، چ دوم، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1987.
18
الافغانی، سعید، اسواق العرب فی الجاهلیة و الاسلام، بیروت، دارالفکر، 1974.
19
اللهبداشتی، علی، «ریشههای پیدایش و گسترش تشیّع در قم»، شیعهشناسی، ش12، 1384.
20
امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمة زینالعابدین قربانی، تهران، بنیاد بعثت، 1362.
21
ایزدی، حسین، «جغرافیای تاریخی کوفه»، تاریخ اسلام ، دانشگاه باقرالعلوم، ش4، (زمستان 1379).
22
براقی، حسین بن سید احمد، تاریخ الکوفه، چ سوم، نجف، حیدریه، 1388.
23
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، اورشلیم، دانشگاه اورشلیم، 1936.
24
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، ترجمة دکتر محمّد توکل، بیجا، نقره، 1366.
25
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، قاهره، بینا، 1932.
26
بوصیری، محمّد بن سعید، الکواکب الدرّیه، تهران، سروش، 1361.
27
ترابی، احمد، امام باقر جلوة امامت در افق دانش، تحقیق گروه تاریخ اسلام، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1373.
28
جعفری، سید حسینمحمّد، تشیّع در مسیر تاریخ، چ سوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1373.
29
جعفریان، رسول، اطلس شیعه، چ سوم، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، 1389.
30
جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در جرجان و استرآباد، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1383.
31
جعفریان، رسول، تاریخ خلفا، قم، الهادی، 1377.
32
جعفریان، رسول، تاریخ گسترش تشیّع در ری، ری، آستان مقدس حضرت عبدالعظیم، 1371.
33
جنابی، کاظم، تخطیط مدینة الکوفه عن المصادر التاریخیة و الاثریه، مقدّمة احمد فکری، بغداد، مجمع العلمی العراقی، 1386.
34
حاجتقی، محمّد، «شجرة علمی خاندان اشعری قم»، قرآن و حدیث، ش5، 1376.
35
حیدرنیا، محسن، «علی و ایرانیان»، صحیفة مبین، ش25، (زمستان 1379).
36
خضری، احمدرضا، و دیگران، تاریخ تشیّع2: دولتها، خاندانها و آثار علمی و فرهنگی شیعه، چ سوم، تهران، سمت، 1386.
37
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب علمیه، 1417.
38
خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، بیروت، مدینة العلم، 1409.
39
دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1383.
40
دینوری، احمد بن داود، الأخبار الطوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، بغداد، مکتبة المثنی، 1346.
41
دینوری، احمد بن داود، الاخبار الطوال، قم، شریف رضی، 1412.
42
راوندی، قطبالدین، الخرائج و الجرائح، تحقیق مؤسسة الإمام المهدی (عجلالله تعالی فرجهالشریف)، قم، مؤسسة الإمام المهدی (عجلالله تعالی فرجهالشریف)، 1409.
43
رجبی، محمّدحسین، «بررسی انتخاب کوفه به عنوان مرکز خلافت اسلامی»، مصباح، ش3 و 4، 1371.
44
رجبی، محمّدحسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی، تهران، مؤسسة چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین، 1365.
45
زبیدی، محمّدحسین، الحیاة الاجتماعیة و الاقتصادیة فی الکوفه، قاهره، بینا، 1970.
46
الزراری، ابیغالب، رسالة ابیغالب الزراری و تکملتها لابی عبدالله الغضائری، تحقیق محمّدرضا حسینی، قم، مرکز البحوث و التحقیقات الاسلامیه، بیتا.
47
زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ترجمة علی جواهر کلام ، چ ششم، تهران، امیرکبیر، 1369.
48
سپهری، عباسقلی بن محمّدتقی بن محمّد علی، ناسخ التواریخ، تهران، بینا، 1419.
49
شاهرخی، سید علاءالدین، «تاریخ و فرهنگ اسلامی: نقش ایرانیان کوفه در نهضت مختار»، مشکوة، ش100، (پاییز 1387).
50
شریف قرشی، باقر، تحلیلی از زندگی امام موسی کاظم، قم، کنگرة جهانی حضرت رضا، 1369.
51
شوشتری، نورالله بن شریف الدین، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1377.
52
صدر حاج سیدجوادی، احمد و کامران فانی و بهاءالدین خرّمشاهی، دائرة المعارف تشیّع، تهران، شهید سعید محبّی، 1384.
53
صدوق، محمّد بن علی، معانی الأخبار، تصحیح علیاکبر غفّاری، قم، اسلامی، 1379.
54
صفّار قمی، محمّد بن حسن بن فروخ، بصائر الدرجات فی فضایل آل محمّد، تصحیح میرزامحسن کوچهباغی تبریزی، قم، کتابخانة آیة الله العظمی مرعشی نجفی، 1404.
55
صفری، مسعود، «حیره؛ عامل انتقال فرهنگ»، تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم، ش10، (تابستان 1381).
56
صنعانی، عبدالرزاق بن همّام، المصنّف، به اهتمام حبیب الرحمن اعظمی، بیروت، المکتب الإسلامی، 1983.
57
ضیف، شوقی، العصر الجاهلی، ترجمة علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران، امیرکبیر، 1364.
58
طبری، محمّد بن جریر، الأمم و الملوک، بیروت، مؤسسة عزالدین، 1987.
59
طبری، محمّد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ چهارم، بیجا، اساطیر، 1372.
60
طبری، محمّد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، تهران، جهان، 1881.
61
طوسی، ابوجعفر محمّد بن حسن بن علی، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348.
62
طوسی، ابوجعفر محمّد بن حسن بن علی، رجال الطوسی، نجف، حیدریه، 1380.
63
طوسی، ابوجعفر محمّد بن علی، الثاقب فی المناقب، تحقیق نبیل رضا علوان، قم، انصاریان، 1411.
64
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسرّان شیعه، قم، دفتر نشر نوید اسلام، 1372.
65
علی، جواد، المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، مکتبة النهضه، 1971.
66
عمادی، عبدالرحمان، «سرخابیان دیلم و طبرستان و قیام مختار در کوفه»، زبان و ادبیات، ش4، 1360.
67
عمید، حسن، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، 1377.
68
فضل بن شاذان، الإیضاح، تحقیق محدّث ارموی، تهران، دانشگاه تهران، 1351.
69
فلوتن، فان، تاریخ شیعه و علل سقوط بنیامیّه، ترجمة مرتضی هاشمی حائری، تهران، کتابخانه و چاپخانة اقبال، 1325.
70
قربانپور دشتکی، سیمین، «کوفه و تحوّلات سیاسی صدر اسلام»، تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم، ش23، (پاییز 1384).
71
قمی، حسن بن محمّد بن حسن، تاریخ قم، ترجمة حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی، تصحیح سید جلالالدین تهرانی، تهران، توس، 1361.
72
قمی، شیخ عبّاس، منتهی الآمال، بیجا، جاویدان، بیتا.
73
کرون، پاتریشیا، تاریخ اندیشههای سیاسی در اسلام، ترجمة مسعود جعفری، تهران، سخن، 1389.
74
کشی، محمّد بن عمر، رجال الکشی، کربلاء، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیتا.
75
لسترینج، گای، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی، ترجمة محمود عرفان، چ ششم، تهران، علمی و فرهنگی، 1383.
76
مادلونگ، ویلفرد، جانشینی حضرت محمّد، ترجمة احمد نمائی و دیگران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1385.
77
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، موسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1423.
78
مجلسی، محمّدباقر، بحار الانوار، چ سوم، بیروت، وفاء، 1403.
79
محلّاتی، ذبیحالله، مجالس الواعظین، تصحیح مسترحمی جرقویهای، تهران، اسلامیه، 1351.
80
محمّد شعبان، عبدالحی، الثورة العبّاسیه، ترجمة عبدالمجید القیسی از انگلیسی به عربی، بیجا، دارالدراسات الخلیجیه، بیتا.
81
محمّدی ملایری، محمّد، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران، توس، 1379.
82
مزی، جمالالدین یوسف، تهذیب الکمال، تحقیق احمد علی عبید و حسن احمد آغا، بیروت، دارالفکر، 1414.
83
مستوفی، حمدالله، نزهة القلوب، به کوشش گای لیسترانج، تهران، دنیای کتاب، 1362.
84
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت، دارالمعرفه، 1368.
85
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، بیروت، منشورات موسسة الاعلمی للمطبوعات، 1411.
86
مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347.
87
معارف، مجید، پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه، بیجا، ضریح، 1374.
88
مفتخری، حسین، «اولین تکاپوهای تشیّع در خراسان»، تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم، ش1، (بهار 1379).
89
منتجبالدین، علی بن عبیدالله، الفهرست، تصحیح عبدالعزیز طباطبائی، تهران، مکتبة المرتضویه، 1366.
90
منقری، نصر بن مزاحم، پیکار صفین، تصحیح عبدالسلام محمّد هارون، ترجمة پرویز اتابکی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1366.
91
نجاشی، احمد بن علی بن عبّاس، رجال النجاشی، قم، داوری، 1397.
92
الهامی، داود، «کوفه؛ پایگاه فعالیت شیعیان»، درسهایی از مکتب اسلام، سال بیست و هفتم، ش11، 1366.
93
هنرفر، لطفالله، گنجینة آثار تاریخی اصفهان، آثار باستانی و الواح و کتیبههای تاریخی در استان اصفهان، اصفهان، بینا، 1350.
94
هیندز، مارتین، «ریشهشناسی جریانهای سیاسی کوفی در نیمة نخست قرن اول هجری/ هفتم میلادی»، ترجمة محمّدعلی رنجبر، تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم، ش9، (بهار 1381).
95
یاقوت حموی، شهابالدین ابوعبدالله بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1399.
96
یاقوت حموی، شهابالدین ابوعبدالله بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، 1956.
97
یشتها، گزارش ابراهیم پورداود، تهران، دانشگاه تهران، 1356.
98
یعقوبی، احمد بن اسحاق، البلدان، ترجمه محمّدابراهیم آیتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1356.
99
یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، 1960.
100
یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمّدابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، 1371.
101
ORIGINAL_ARTICLE
اشعریان و تأسیس نخستین دولتشهر شیعه
اشعریان قبیلهای یمنی بودند که پیش از فتح مکّه اسلام آوردند در غزوة حنین و فتوحات عصر خلفا شرکت فعّال داشتند. با قتل عثمان، آنان نیز همچون سایر مسلمانان، در چرخة نزاعهای علوی ـ عثمانی گرفتار و به دو شاخة شیعه و سنّی تقسیم شدند. شیعیان فرزندان مالک بن عامر اشعری، از یاران امیرالمؤمنین، بودند که نخست کوفه مرکز ثقل آنان به شمار میرفت. اما با حاکمیت یافتن حجّاج، این گروه در سالهای پایانی قرن اول هجری، به قم هجرت کردند. ایشان در قم با وحدت کلمه و به مدد کثرت نفرات و اموال، توانستنند در پی اقدامات گستردة عمرانی و اقتصادی و با سیاستی مداراگرایانه، دولتشهری در قم تشکیل دهند که در آن حاکمان عبّاسی تنها به منزلة سفیرانی بودند که نقش واسطهای میان حاکمان دولتشهر قم با نظام فرادست خلافت ایفا مینمودند و حاکمیت سیاسی شهر در قالب رهبری اریستوکراسانة اشراف و نخبگان اشعری بود. این دولت، که قریب سه سده حاکمیت داشت، سرانجام با برآمدن و قدرت یافت آل بویه، حیاتش خاتمه یافت، اما میراث عظیم و منحصر بهفردی برای مکتب امامیه باقی گذارد.
https://www.shiitestudies.com/article_19300_33e6a8021c27dbddf4383bb904af4106.pdf
2012-09-22
47
80
دولتشهر
قم
امامیه
اشعری
علیمحمّد
حیدر سرلک
1
کارشناس ارشد مذاهب اسلامی
LEAD_AUTHOR
مهدی
مهریزی
2
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
AUTHOR
آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، چ یازدهم، تهران، مروارید، 1384، چ دوم، 1370.
1
ابن اعثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالاضواء، 1411.
2
ابن حزم، علی بن سعید، جمهرة انساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1403ق/1983م.
3
ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدّمه، ترجمة محمّد پروین گنابادی، چ هشتم، تهران، علمی و فرهنگی، 1375.
4
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمّد البجاوی، بیروت، دارالجیل، 1412.
5
ابوالفداء، اسماعیل بن محمّد، تقویم البلدان، پاریس، دارالطباعة السلطانیه، 1840.
6
احمدی، حبیبالله، «حکومت علوی و جریانهای اجتماعی»، مجلة حکومت اسلامی، ش17 (پاییز 1379).
7
اشعری قمی، حسن بن محمّد، تاریخ قم، ترجمة تاجالدین قمی، تحقیق محمّدرضا انصاری قمی، قم، کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی نجفی، 1385.
8
بری، عبدالله خورشید، القبائل العربیة فی المصر فی القرون الثلاثة الاولی، بیجا، الجمعیة المصریة العامة للکتاب، 1992.
9
انوشه، حسن، مدخل «اشعریان»، دائرة المعارف تشیّع، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی، چ سوم، تهران، شهید سعید محبّی، 1375، ج2.
10
بخاری، محمّد بن اسماعیل، الصحیح، تحقیق حسّان عبدالمنّان، لبنان، بیت الافکار الدولیه، 2008.
11
پاکتچی، احمد، «سیر اندیشههای فقهی در تاریخ اسلام»، اسلام؛ پژوهشی تاریخی و فرهنگی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1383.
12
پاکتچی، احمد، مدخل «ابن عمید»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1370، ج4.
13
پاکتچی، احمد، مدخل «ابن بابویه» و «محمّد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مزکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1369، ج3.
14
جبّاری، محمّدرضا، مکتب حدیثی قم، قم، زائر، 1389.
15
جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، 1387.
16
جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در ایران، چ سوم، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1371.
17
جعفریان، رسول، «تاریخ تشیّع در شهر ری»، مجموعه مقالات کنگرة حضرت عبدالعظیم حسنی، قم، دارالحدیث، 1382.
18
حاجی تقی، محمّد، «شجرة علمی خاندان اشعری»، فصلنامة علوم حدیث، ش5، 1376.
19
حاجی تقی، محمّد، (الف)، «سیر تاریخ فقها و محدّثان قمی» (1)، فصلنامة نامة قم، ش1 و 2 (فروردین1377).
20
حاجی تقی، محمّد، (ب)، «سیر تاریخ فقها و محدّثان قمی» (2)، فصلنامة نامة قم، ش3 و 4 (مهر1377).
21
حسین، طه، «علی و فتنة بزرگ قتل عثمان» ترجمة رضا رادی، مجلة گلستان قرآن، ش10 (اردیبهشت1379).
22
حسینیان مقدّم، حسین و دیگران، تاریخ تشیّع (2)، دولتها، خاندانها و آثار علمی و فرهنگی شیعه، زیر نظر سیداحمدرضا خضری، چ چهارم، قم، سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1386.
23
خلیفه بن خیّاط، ابوعمرو، تاریخ، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.
24
خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1410.
25
دیانت، ابوالحسن، مدخل «ابوعبیدالله»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1372.
26
زهره کاشانی، علیاکبر، «تاریخ حوزة علمیه قم از تأسیس تا سدة چهارم»، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تربیت اسلامی، سال چهارم، ش8 (بهار و تابستان1388).
27
سلیمانی، جواد، «ضرورت بازنگری در نقش جریان اعتزال در حکومت امیر مؤمنان»، مجلة تاریخ در آیینة پژوهش، ش1 (بهار1383).
28
سیدعلی، سیدمحمّد، «الاشعریون فی تاریخ القم»، مجلة الهادی، ش4 (تیر1351).
29
شبیری زنجانی، سیدموسی، «پرونده کلینی و کافی» (اقتباسی از دروس خارج آیة الله سیدموسی شبیری زنجانی) تهیه و تنظیم سیدمحمّدجواد شبیری، ماهنامة کتاب ماه و دین، ش131 و 132 (شهریور1387).
30
طبری، محمّد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، چ دوم، بیروت، دارالتراث، 1387ق.
31
فرشچیان، رضا، پیشگامان تشیّع، قم، زائر، 1384.
32
فکرت، محمّد آصف، مدخل «ابن بابویه» و «ابوالحسن»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1369.
33
غنیزاده، مسعود، «نگاهی به شهر در تمدن اسلامی»، مجلة راهبرد یاس، ش7 (پاییز1385).
34
کحّاله، عمر رضا، معجم قبائل العرب القدیمة و الحدیثه، ط السابعه، بیروت، الرسالة، 1414.
35
کلبی، هشام بن محمّد، نسب معد و الیمن الکبیر، مصر، مکتبة المصطفی، بیتا.
36
کوشا، علی، «اشعریان قم»، مجلة چیستا، ش40 (خرداد1366).
37
مادلونگ، ویلفرد، «تشیّع امامی و زیدی در ایران»، ترجمة رسول جعفریان، مجلة کیهان اندیشه، ش52 (بهمن و اسفند1372).
38
مادلونگ، ویلفرد، فرقههای اسلامی، ترجمة ابوالقاسم سری، چ دوم، تهران، اساطیر، 1381.
39
مجلسی، محمّدتقی، لوامع صاحبقرانی، تهران، علمی، بیتا.
40
مدرّسی طباطبائی، سیدحسین، مکتب در فرایند تکامل، ترجمة هاشم ایزدپناه، چ دوم، تهران، کویر، 1386.
41
مدرّسی طباطبائی، سیدحسین، مدخل «الاشعریون»، دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیة، زیر نظر سیدحسن امین، بیروت، دارالتعارف، بیتا، ج3.
42
مقدّسی، ابوعبدالله محمّد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، ترجمة علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلّفان و مترجمان ایران، 1361.
43
مکوندی، لیلی، خاندان اشعری، پایاننامة کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، تهران، دانشکدة ادبیات و زبانها و تاریخ دانشگاه الزهراء، 1382.
44
مهاجر، جعفر، رجال الاشعریین من المحدّثین و اصحاب الائمه، قم، مرکز العلوم و الثقافة الاسلامیه، 1386.
45
نائینی اردستانی کچویی، محمّد علی بن حسین، انوار المشعشعین، تحقیق محمّدرضا انصاری قمی، قم، کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی نجفی، 1381.
46
نجاشی، ابوالعباس احمدبن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه (رجال)، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی، چ نهم، قم، اسلامی، 1429.
47
نصر بن مزاحم، پیکار صفین، ترجمة پرویز اتابکی، چ دوم، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1370.
48
یوسفی اشکوری، حسن، مدخل «اشعریان»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سیدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1379، ج9.
49
ORIGINAL_ARTICLE
پراکندگی فرق و مذاهب تشیّع در کردستان
مناطق کردنشین به دلیل تنوّع مذهبی و وجود تفکرات آیینی فراوان، یکی از حوزههای پیچیده در زمینة فرق و مذاهب است و کمبود تحقیقات و مطالعات علمی در این خصوص مزید بر علت بوده، بر این پیچیدگی میافزاید. بیشترین جمعیت کردها پیرو مذهب شافعی از اهل سنّتاند. این وضعیت در ایران، عراق، ترکیه و سوریه ثابت بوده و این خصیصة مذهبی ایشان وجه تمایز آنها با همسایگانشان است؛ زیرا همسایگان عرب، ترک، لر و فارس آنها، یا پیرو مذهب تشیّع اثناعشریاند و یا سنّی حنفی. در کنار پیروان مذاهب و فرقههای اسلامی، گروهی از کردها، مسیحی، آشوری، کلیمی و یزیدی مذهب هستند و جمعیت قابل توجهی از آنها را تشکیل میدهند. گستردگی و پراکندگی کردهای شیعه مذهب در مناطق کردنشین، تابع چه متغیّر یا متغیّرهای است؟ بیشترین جمعیت کردهای شیعه مذهب کدامند و در کجا سکونت دارند؟ کدامیک از آیینها و مذاهب کردان در دایرة تشیّع قرار میگیرد؟ علل پذیرش و گسترش تشیّع در میان کردها چیست؟ و چرا تنوّع مذاهب در میان کردها نسبت به اقوام همجوارشان بیشتر است؟ اینها مهمترین سؤالاتی هستند که این نوشته در پی پاسخ به آنهاست.
https://www.shiitestudies.com/article_19301_b3bc9b4e395a7cee0193d8ca3b70acd1.pdf
2012-09-22
81
100
پراکندگی
فرق
مذاهب
تشیّع
کردستان
گورانی
کرمانجی
سورانی
کیومرث
عظیمی
1
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
محمّدعلی
چلونگر
2
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان
AUTHOR
منابع
1
ابالاس، ادگار، جنبش کردها، ترجمة اسماعیل فتّاح قاضی، تهران، نگاه، 1377.
2
الیما، بئوار، آخرین مستعمره (بحران کردستان ترکیه از آغاز تا اکنون)، تهران، پژوهنده، 1378.
3
افشار (سیستانی)، ایرج، کرمانشاهان و تمدن دیرینة آن، چ دوم، تهران، نگارستان کتاب،1381.
4
افندی بایزیدی، محمود، آداب و رسوم کردان، به اهتمام الکساندر ژابا، نظرات و مقدّمة هه ژار، ترجمه و ضمایم عزیز محمّدپور داشبندی، میلاد،1369.
5
انصاف پور، غلامرضا، تاریخ سیاسی و جغرافیایی مردم کرد(از شرقیترین تا غربیترین)، تهران، ارمغان، 1379.
6
برونه، سن مارتین فان، ئاغا و شیخ و ده وله ت، ترجمة سه روه ت محه مه د ئه مین، چ دوم، سلیمانیه، سه رده م، 1999.
7
بلو، ژویس، مسئلة کرد؛ بررسی تاریخی و جغرافیایی، ترجمة پرویز امین، سنندج، دانشگاه کردستان، 1379.
8
بهتویی، حیدر، کرد و پراکندگی او در گسترة ایران زمین، تهران، خجسته، 1377.
9
تابانی، حبیبالله، وحدت قومی کرد و ماد، منشأ، نژاد، تاریخ تمدن کردستان، تهران، گسترده،1380.
10
توحیدی اوغازی، کلیمالله، حرکت تاریخی کرد به خراسان، مشهد، سروش، 1371.
11
رشید یاسمی، غلامرضا، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، چ دوم، تهران، امیر کبیر، 1363.
12
زکی بک، محمّد امین، کرد و کردستان، ترجمة حبیب الله تابانی، تبریز آیدین، 1377.
13
زکی بک، محمّد امین، زبدة تاریخ کرد و کردستان، ترجمة یدالله روشن اردلان، تهران، توس، 1381.
14
سلطانی، محمّد علی، قیام و نهضت علویان زاگرس یا تاریخ تحلیلی اهل حق، چ دوم، تهران، سها، 1382.
15
سلطانی، محمد علی، نقش کردها در پاسداری از فرهنگ و تمدن ایرانی، تهران، وزارت امور خارجه، 1385.
16
سنندجی، میرزا شکرالله، تحفة ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، مقابله و تصحیح و انضمام حشمتالله طیّبی، چ دوم، تهران، امیرکبیر، 1375.
17
صفی زاده (بوره که یی)، صدیق، تاریخ کرد و کردستان، تهران، آتیه، 1378.
18
عبدالواحد، سرهنگ شیخ، کردها و سرزمینشان، ترجمة مهندس صلاح الدین عباسی، تهران، احسان، 1378.
19
کندال، عصمت، شریف وانلی، و مصطفی نازدار، کردها، ترجمة ابراهیم یونسی، تهران، روزبهان، 1370.
20
گلزاری، مسعود، کرمانشاهان ـ کردستان (شامل آثار و بناهای اسدآباد، کنگاور، صحنه)، تهران، انجمن آثار ملّی، بیتا.
21
مینورسکی، فلادیمیر، بنچینه کانی کورد و چه ند وه تاریکی کوردناسی، ترجمة نه جاتی عه بدوللا، سلیمانیه، مه کته بی بیر و هوشیاری، 2007.
22
مینورسکی فلادیمیر، مینورسکی و کورد، ترجمة ئه نوری سولتانی، بیجا، چ دوم، بیتا، چاپخانه وه زاره تی په روه رده.
23
وان برویین، سن مارتین، جامعهشناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت) ساختار اجتماعی و سیاسی کردستان، ترجمة ابراهیم یونسی، چ دوم، تهران، پاینده، 1372.
24
هادیان، کورش، سدههای سروری (نگاهی به تاریخ و جغرافیای کردستان اردلان)، اصفهان، کنکاش، 1389.
25
25- Izady, M. r. history of the kurds, in http://www.en.kurdland.com/history. osp?
26
26- Nebez, jemal, The kurds; History and culture, London, WKA pablications, London;
27
ORIGINAL_ARTICLE
ملوک بهمنی و جایگاه تشیّع در دکن
ملوک بهمنی (حک: 748-934ق) به عنوان اولین حاکمان مستقل مسلمان در دکن، تسنّن را مذهب رسمی خود قرار دادند. با اینهمه، اقدامات و عملکرد برخی از آنان زمینههای رونق و شکوفایی تشیّع در دکن را فراهم کرد. این امر از طریق حمایت از علما، صوفیان، سادات و شیعیان و جذب آنان از مناطق گوناگون اسلامی صورت گرفت. این نوشتار در صدد است به جایگاه تشیّع در این دوره بپردازد تا از این طریق، روشن گردد چگونه تمایلات شیعی در دورة ملوک بهمنی رواج یافت؛ چنانکه در سالهای پایانی حکومتِ آنان، تشیّع در بخشهایی از دکن توسط برخی فرماندهان نظامی به عنوان مذهب رسمی اعلام گردید.
https://www.shiitestudies.com/article_19399_cc353e401a925f5c09ae2358522072b3.pdf
2012-09-22
101
130
بهمنی
چاکنه
گاوان
شاه نعمتالله ولی
گیسودراز
عادلشاه
احمدشاه
خدیجه
عالمی
1
استادیار دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
منابع
1
تذکره اولیای دکن، نسخة خطی، دهلی نو، کتابخانه انجمن ترقی اردو، ش3/1/الف14.
2
جکجیون داس، منتخبالتواریخ، نسخة خطی، دانشگاه اسلامی علیگره، شHdd,6253,27.
3
حنفی، محمّد شریف، مجالسالسلاطین، نسخة خطی، کتابخانة دانشگاه اسلامی علیگره، بیشماره.
4
ابوالفیض منالله، امینالدین، شوامل الجمل فی شمائل الکمل، نسخة خطی، گلبرگه، مجموعه روضه شیخ، بیشماره.
5
شیرازی، رفیعالدین، تذکرة الملوک، نسخة خطی، حیدرآباد، موزه سالار جنگ، ش142/362.
6
نیمدهی، قاضی عبدالعزیز، طبقات محمود شاهی، نسخة خطی، لندن، کتابخانة ویندسور، ش271.
7
همدانی، منعمخان، سوانح دکن، نسخة خطی، حیدرآباد، آرشیو دولتی، بیشماره.
8
یحییخان (میرمنشی فرخ سیر)، تذکرة الملوک، نسخة خطی، کتابخانة دانشگاه اسلامی علیگره، شE The 409-1147.
9
ابن بطوطه، ابوعبدالله محمّد بن ابراهیم اللواتی، رحله، بیروت، دارصادر، 1906.
10
10.ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل بن محمّد بن عمر، تقویم البلدان، تصحیح بارون ماک کوکین دیسلان، پاریس، دارالطباعة السلطانیه، 1840.
11
11.بداؤنی، عبدالقادر، منتخبالتواریخ، تصحیح مولوی احمد بن علی صاحب، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
12
12.بشیرالدین احمد، واقعات مملکت بیجاپور، آگره، بینا، 1915.
13
13.بلگرامی، غلام علی آزاد، روضة الاولیاء، اورنگ آباد، بینا، 1310ق.
14
14.خافیخان، محمّد هاشم، منتخب اللباب، کلکته، بینا، 1925.
15
15.حسن، هادی، «روابط هندوستان با اندونیسی و چین»، مجموعه مقالات، تهران، مجموعة انتشارات ادبی و تاریخی، ش56، 1373.
16
16.رامهرمزی، ناخدا بزرگ بن شهریار، عجائب الهند، ترجمة محمّد ملکزاده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1348.
17
17.رحمان علی، تذکرة علمای هند، لکهنو، بینا، 1913.
18
18.زبیری، میرزا ابراهیم، تاریخ بیجاپور (مسمّی به بساطین السلاطین)، حیدرآباد، بینا، 1310ق.
19
19.سامانی، محمّدعلی، سیر محمدی، اللهآباد، بینا، 1347ق.
20
20.سلطان محمّد، ارمغان سلطانی (سیر گلبرگه)، آگرا، بینا، 1902.
21
21.شریف ادریسی، ابی عبدالله، نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق، بیروت، عالم الکتب، 1989.
22
22.طباطبا، علی بن عزیزالله، برهان مآثر، دهلی، طبع جامعه دهلی، 1355.
23
23.طهرانی، آقابزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، بینا، بیتا.
24
24.عصامی، خواجه عبدالملک، فتوح السلاطین، تصحیح اوشا، مدرّس، 1948.
25
25.غوثی شطاری، محمّد، گلزار ابرار (تذکرة صوفیا و علما)، تصحیح دکتر محمّد ذکی، علیگر، بینا، 1994.
26
26.فرشته، محمّد قاسم هندو شاه، گلشن ابراهیمی یا تاریخ فرشته، کانپور، بینا، 1301ق.
27
27.کرمانی، عبدالرزاق، «تذکره در مناقب حضرت شاه نعمتالله ولی» در: مجموعة ترجمة احوال شاه نعمتالله ولی کرمانی، تصحیح و مقدمة ژان اوبن، تهران، ایرانشناسی، 1353.
28
28.گاوان، خواجه عمادالدین محمود، ریاض الانشاء، به اهتمام غلام یزدانی، حیدرآباد دکن، دارالطبع سرکار عالی، 1948.
29
29.گیسودراز، مکتوبات چشتیه، تصحیح مولوی حافظ سید عطا حسین صاحب، حیدرآباد دکن، بینا، 1362ق.
30
30.محدّث دهلوی، عبدالحق، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار (انوار صوفیه)، ترجمة محمّد لطیف ملک، لاهور، بینا، 1991.
31
31.مستوفی یزدی، «در احوال شاه نعمتالله ولی و اولاد او» (اقتباس از: رسالة صنع الهی نعمتاللهی) در: مجموعة ترجمة احوال شاه نعمتالله ولی کرمانی، به تصحیح و مقدمه ژان اوبن، تهران، ایرانشناسی، 1353.
32
32.معصوم علیشاه، محمّد معصوم بن زینالعابدین، طرائق الحدائق، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران، بینا، 1339ق.
33
33.مقبول احمد، وصف الهند و ما یجاورها من البلاد، علیگر، جامعة الاسلامیه، 1954.
34
34.مقیم هروی، خواجه نظامالدین احمد بن محمد، طبقات اکبری، تصحیح محمّد هدایت، بنگال، بینا، بیتا.
35
35.ملکاپوری، عبدالجبّار، محبوب الوطن (تذکرة سلاطین دکن) حیدرآباد، بینا، بیتا.
36
36.ملکاپوری، عبدالجبّار، محبوب ذیالمنن (تذکره اولیای دکن)، حیدرآباد، بینا، 1913.
37
37.میرخورد، سیدمحمّد بن مبارک علوی کرمانی، سیر الاولیاء فی محبة الحق جل و علا، به کوشش محمّد ارشد قریشی، اسلامآباد، بینا، 1398ق.
38
38.نظامی، تاریخ اولیای چشت، دهلی، بینا، 1930.
39
39.واعظی، عبدالعزیز بن شیر ملک، «رساله در سیر حضرت شاه نعمتالله ولی»، در: مجموعة ترجمة احوال شاه نعمتالله ولی کرمانی، به تصحیح و مقدمة ژان اوبن، تهران، ایرانشناسی، 1353.
40
40.مکی، عبدالله بن محمد عمر، ظفرالواله بمظفر و آله، تصحیح دنیسن راس، لندن، بینا، 1910.
41
41.رحمان علی، تذکره علمای هند، لکنهو، بینا، 1332ق.
42
42.بافقی، محمد مفید مستوفی، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران، بینا، 1340ق.
43
43.اسکندربیگ منشی، تاریخ عالمآرای عباسی، به اهتمام آقامیرزا محمود خوانساری، تهران، بینا، 1314.
44
44. -------, Antiquities of Bidar, Calcutta, 1922.
45
45. Briggs, John, History of the Rise of Mohammedan power in India, Trans. of Gulshan-i- Ibrahimi of Ferishta, New Dehli, 1981, v.2.
46
46. Hassan, Mahdi, Rise and Fall of Mohammad bin Tughluq, London, 1938.
47
47. Sherwani, H. K, The Bahmanis of the Deccan , Hyderabad, 1953.
48
48. Yazdani, G. The Early History of The Deccan, Oxford University, 1960.
49
ORIGINAL_ARTICLE
شاهان صفوی و زیارت
شاهان صفوی به دلیل وضعیت سیاسی ـ اجتماعی ایران و مقابله با قدرت امپراتوری عثمانی و ایجاد وحدت سیاسی ـ مذهبی و تقویت و مشروعیتبخشی به حکومت خود، اقدام به رسمیت دادن مذهب تشیّع نمودند و به زیارت به عنوان یکی از مراسم مهم تشیّع دوازده امامی، که تأثیر بسزایی در تقویت باورهای سیاسی ـ مذهبی مردم نسبت به سلسلة صفویه داشت، توجه ویژهای نشان دادند و به سفرهای زیارتی متعددی رفتند. در این مقاله، سعی شده است تا روند تاریخی و ابعاد سیاسی ـ اجتماعی سفرهای زیارتی شاهان صفوی با روشی «توصیفی ـ تحلیلی» بررسی شود.
https://www.shiitestudies.com/article_19400_5e0db8b41bfb41c64cac0e4f31bfeea7.pdf
2012-09-22
131
152
زیارت
شاه
مشهد
عتبات
نجف
کاظمین
حسین
ایزدی
1
استادیار دانشگاه باقرالعلوم علیهالسلام
LEAD_AUTHOR
منابع
1
افوشتهای نطنزی، محمّد بن هدایتالله، نقاوة الآثار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
2
امینی هروی، امیر صدرالدین ابراهیم، تاریخ فتوحات شاهی(تاریخ صفوی ازآغاز تا سال920ق)، تصحیح، تعلیق، توضیح و اضافات از دکتر محمّدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
3
ترکمان، اسکندر بیک، عالم آرای عبّاسی، تصحیح محمّداسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب، 1378.
4
جنابذی، میرزا بیگ، روضة الصفویه، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار، 1378.
5
حسینی قمی، احمد بن شرفالدین، خلاصة التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
6
خواجگی اصفهانی، محمّدمعصوم، خلاصة السیر؛ تاریخ روزگار شاه صفی، به سعی ایرج افشار، تهران، علمی، 1368.
7
خواندمیر، امیر محمود، تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی [ذیل تاریخ حبیب السیر]، تصحیح و تحشیه محمّدعلی جرّاحی، تهران، گستره، 1370.
8
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، تاریخ حبیب السیر، تصحیح و تعلیقات محمّد دبیرسیاقی، تهران، خیام، 1362.
9
دهخدا، علیاکبر، فرهنگ متوسط، زیر نظر سیدجعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران، 1385.
10
شاملو، ولی قلی بن داود قلی، قصص الخاقانی، تصحیح و پاورقی سیدحسن سادات ناصری، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371.
11
عالم آرای شاه اسماعیل، مقدّمه، تصحیح و تعلیق اصغر منتظر صاحب، تهران، علمی و فرهنگی، 1384.
12
غفّاری قزوینی، احمد، تاریخ جهان آرا، تهران، حافظ، 1343.
13
قزوینی اصفهانی، محمّدیوسف، ایران در زمان شاه صفی و شاه عبّاس دوم، تصحیح و تعلیقات توضیح و اضافات محمّدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
14
قزوینی، بوداق منشی، جواهر الاخبار، بخش «ایران»، از قراقوینلو تا سال 984ق، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام نژاد، تهران، میراث مکتوب، 1379.
15
کروسینسکی، تادوزیودا، سفرنامه کروسینسکی، یادداشتهای کشیش لهستانی عصر صفوی، ترجمة عبدالرزاق مفتون دنبلی، مقدّمه و تصحیح مریم میراحمدی، تهران، توس، 1363.
16
لکهارت، لارنس، انقراض سلسلة صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمة مصطفی قلی عماد، تهران، مروارید، 1363.
17
مستوفی، محمّدمحسن، زبدة التواریخ، به کوشش بهمن گودرزی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار، 1379.
18
منجّم یزدی، ملّاجلال، تاریخ عبّاسی یا روزنامه ملّاجلال، به کوشش سیفالله وحیدنیا، تهران، وحید، 1366.
19
نراقی، احمد، معراج السعاده، قم، هجرت، 1377.
20
وحید قزوینی، محمّدطاهر، عبّاسنامه؛ شرح زندگانی 22 ساله شاه عبّاس ثانی، 1052-1073، تصحیح و تحشیة ابراهیم دهگان، اراک، کتابفروشی داودی (فردوسی سابق)، 1329.
21
ORIGINAL_ARTICLE
روحانیت شیعه و مقایسة سه دهه نقش آن پس از مشروطه و پس از انقلاب اسلامی
بیتردید، شناخت دقیق و عمیق ماهیت و محتوای نهضتها و انقلابها تا حدّ زیادی به بررسی نقش و تأثیر گروهها و نیروهای اجتماعی تأثیرگذار در روند انقلابها، چه قبل و چه بعد از آن، بستگی دارد. روحانیان به مثابة یک نهاد اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردارند. روحانیت شیعه ـ دستکم از دورة صفویه ـ از جمله نیروهای مقتدر اجتماعی و یکی از ارکان مهم جامعه مدنی به شمار میآمده است. آنان همچون سایر گروههای اجتماعی، در مقابله با قدرت سیاسی، علاوه بر ایفای نقش معنوی خود، عهدهدار نقش سیاسی نیز بودهاند و کارکردهایی همچون مشارکت و نفوذ در ارکان دولت، انزوا و انفعال سیاسی، اپوزیسیون داخلی، و رهبری قیامها و انقلابهای اجتماعی را میتوان برای ایشان برشمرد. تاریخ معاصر ایران در متن خود، آبستن دو انقلاب بزرگ بوده که بسیاری از تحوّلات و تغییرات را در جامعة ایران به وجود آوردهاند. به لحاظ مقایسهای، نقاط افتراق و اشتراک بسیاری در هر دو مقطع و سالهای پس از آن وجود دارد که مبارزه با استبداد و استعمار، نوع نظام سیاسی، قانون اساسی، نقش مردم، ایدئولوژی، رهبری و عواملی از این دست را میتوان برشمرد. این تحقیق در صدد است تا سه دهه حضور روحانیت پس از انقلاب اسلامی را با سه دهه پس از مشروطه، و نیز افکار، اندیشهها و نظریههایی را که دربارة این دو انقلاب از سوی علما و روحانیان ارائه گردیده است مطالعه و به صورت تطبیقی و مقایسهای بررسی کند و وجوه اشتراک و افتراق آنها را استخراج و تجزیه و تحلیل نماید.
https://www.shiitestudies.com/article_19401_b4f302e5d0511c05779bfc3d8215d0db.pdf
2012-09-22
153
190
انقلاب
ایدئولوژی
روحانیان
روشنفکران
مشروطیت
سیدجواد
امام جمعه زاده
1
استادیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
امیرمسعود
شهرام نیا
2
استادیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
مجید
نجات پور
3
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
منابع
1
نراقی، احسان، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمة سعید آذری، تهران، رسا، 1373.
2
اتفاقفر، فرشته و صادق زیباکلام، هاشمی بدون روتوش (پنج سال گفتوگو باهاشمیرفسنجانی، تهران، روزنه، 1387.
3
ازغندی، علیرضا، درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی ایران، تهران، قومس، 1385.
4
آقابخشی، علیرضا و مینو افشاریراد، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، 1383.
5
اکبرزاده، فریدون، نقش رهبری در نهضت مشروطه، ملّی نفت و انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380.
6
بشیریه، حسین، جامعهشناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نی، 1384.
7
بشیریه، حسین، دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران؛ دورة جمهوری اسلامی ایران، چ چهارم، تهران، نگاه معاصر، 1385.
8
پولادی، کمال، تاریخ اندیشة سیاسی در ایران و اسلام، چ دوم، تهران، مرکز، 1385.
9
تبیان، روحانیت و حوزههای علمیه از دیدگاه امام خمینی، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1374.
10
حسینیان، روحالله، تاریخ سیاسی تشیّع تا تأسیس حوزة علمیة قم (مقدمهای بر انقلاب اسلامی)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380.
11
حسینیزاده، محمّدعلی، اسلام سیاسی در ایران، قم، دانشگاه مفید، 1386.
12
رحیق اغصان، علی، دانشنامه در علم سیاست، تهران، فرهنگ صبا، 1384.
13
زاهد، سعید، «ظهور رضاخان، پیامد انحراف در انقلاب مشروطه» مجلة آموزه، ش6، 1383.
14
سلیمانی، جواد، «واکنش روحانیت در برابر توطئه استحاله انقلاب مشروطه»، فصلنامه معرفت، ش77، (اردیبهشت 1383).
15
سینایی، وحید، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، تهران، کویر، 1384.
16
شجاعیزند، علیرضا، مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دینی، تهران، تبیان، 1376.
17
شریفپور، رضا، مسجد و انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1380.
18
فوزی، یحیی، تحوّلات سیاسی ـ اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران، عروج، 1384.
19
فیرحی، داود، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران، سمت/آموزش عالی باقرالعلوم (ع)، 1382.
20
قانون اساسی و متمّم آن، تهران، صفیعلیشاه، بیتا.
21
قنبری، آیت، «منابع قدرت روحانیت شیعه در ایران»، مجله علوم سیاسی، ، شماره بیستم، سال پنجم، (زمستان 1381).
22
قنبری، داریوش، دولت مدرن و یکپارچگی ملّی در ایران (۱۳۲۰-۱۳۰۰ش)، تهران، تمدن ایرانی، 1385.
23
مجلة حوزه، روحانیت و مشروطه، قم، بوستان کتاب، 1385.
24
موثّقی، احمد، دین، جامعه و دولت در ایران، تهران، مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی، 1387.
25
نقیبزاده، احمد و وحید امانی زوارم، نقش روحانیت شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
26
خلجی، محمّدمهدی، «جمهوری اسلامی و نظم نوین روحانیت»، فصلنامة ایراننامه، ش 2ـ3، سال بیست و چهارم، (تابستان و پاییز 1387)، در:
27
http://www.fisiran.org/fa/irannameh/volxxiv/orderofclericalestablishment
28
27. Akhvi, Shahroukh, Religion and Politics in Contemporary Iran, New York: University of New York, 1980.
29
27. Robertson, R.”Church – State Relations in Comparative Perspective”.
30
ORIGINAL_ARTICLE
فقه شیعه و جایگاه آن نزد مذاهب اسلامی
از مؤثرین اقدامات امامان شیعه به منظور گسترش و تعمیق فرهنگ اسلام و فقه اهلبیت، سعی و تلاش بیوقفه برای ایجاد تعامل علمی و پیوند فقهی بین مذاهب اسلامی بوده است، در این مقاله، سعی شده است تا ضمن برشمردن و معرفی دورههای سهگانه (تعامل علمی، تقابل علمی و بازگشت به دورة تعامل)، نمونههایی از انواع برخوردهای تعاملی و تقابلی بین پیروان مذاهب ارائه شود. همچنین با بیان نمونههایی نشان داده شده در دورة بازگشت، فقه شیعه به گونهای مورد توجه فقهای سایر مذاهب اسلامی قرار گرفته که برخی از فقهای آنان ضمن اذعان به قوّت و اتقان فقه شیعه، پاسخ برخی از نیازهای فقهی را تنها در پیروی از آن یافتهاند.
https://www.shiitestudies.com/article_19402_d45767239c9bcc287e62f897a4c4795d.pdf
2012-09-22
191
210
فقه
اهلبیت
مذهب
شیخ شلتوت
مهدی
رستم نژاد
1
عضو هیأت علمی جامعةالمصطفی العالمیه
LEAD_AUTHOR
منابع
1
ـ قرآن کریم.
2
ابوزهره، محمّد، الاحوال الشخصیه، قاهره، دارالفکر العربی، بیتا.
3
حماده، لمیاء، اخیراً أشرقت الروح، بیروت، دارالخلیج العربی، 1421.
4
آل کاشفالغطاء، علی، أدوار علم الفقه و أطواره، بیروت، دارالزهراء، 1399ق.
5
زرکلی، خیرالدین، الأعلام، چ پنجم، بیروت، دارالعلم للملایین، 1980.
6
امین، سیدمحسن امین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، بیتا.
7
جندی، عبدالحلیم، الإمام جعفر الصادق، قاهره، المجلس الأعلی للشؤون الاسلامیه، 1397ق.
8
دمشقی، ابن کثیر، البدایة والنهایة، تحقیق علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408.
9
حکیمی، محمّدرضا، بیدارگران اقالیم قبله، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، بیتا.
10
خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، تحقیق مصطفی عبدالقادر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417.
11
خضری بک، محمّد، تاریخ التشریع الاسلامی، چ دوم، بیروت، دارالمعرفة، 1417.
12
ابوالعینین بدران، بدران، تاریخ الفقه الاسلامی، بیروت، دارالنهضة العربیة، بیتا.
13
ابن جوزی، سبط، تذکرة الخواص، تحقیق حسین تقیزاده، قم، مجمع جهانی اهلبیت، 1426.
14
حافظ مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، تحقیق دکتر بشّار عوّاد معروف، چ چهارم، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1413.
15
تیجانی، محمّد، ثمّ اهتدیت، لندن، مؤسسة الفجر، بیتا.
16
امین، حسن، دائرة المعارف الاسلامیة الشیعیه، چ پنجم، بیروت، دارالتعارف، 1415.
17
وجدی، محمّد فرید، دائرة المعارف القرن العشرین، بیروت، دارالفکر، بیتا.
18
هیأت علمای دارالتقریب بین المذاهب، رسالة الاسلام، مصر.
19
ذهبی، محمّد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، چ نهم، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1413.
20
بیآزار، عبدالکریم، شیخ شلتوت طلایهدار تقریب، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1379.
21
هیتمی، ابن حجر، الصواعق المحرقة، مصر، مکتبة القاهرة، 1385ق.
22
حلبی، ابن زهره، غنیة النزوع، قم، مؤسسة الامام الصادق، 1417.
23
شلتوت، محمود، الفتاوی، چ هشتم، بیروت، دارالشروق، 1395ق.
24
احمدبیک، مجدی، فتاوی مصطفی الزرقاء، دمشق، دارالقلم، 1420.
25
مالکی، ابن صبّاغ، الفصول المهمة فی معرفة الأئمّه، تحقیق سامی غریزی، قم، دارالحدیث، 1422.
26
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلّته، چ چهارم، دمشق، دارالفکر، 1418.
27
ابوالعینین بدران، بدران، الفقه المقارن للأحوال الشخصیة، بیروت، دارالنهضة العربیة، بیتا.
28
ابن عدی، عبدالله، الکامل، بیروت، دارالفکر، 1409.
29
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1386ق.
30
ابن حبّان، کتاب المجروحین، تحقیق محمود ابراهیم زید، مکة المکرمة، دارالباز، بیتا.
31
مجلة حوزه، قم، مدیریت حوزة علمیة قم، ش43-44.
32
احمد الزرقاء، مصطفی، المدخل الفقهی العام، چ نهم، بیروت، دارالفکر، بیتا.
33
عقالی، دمرداش بن زکی، محاضرات عقائدیه، قم، مرکز الابحاث العقائدیه، 1424.
34
مصطفی شبلی، محمّد، المدخل فی التعریف بالفقه الاسلامی، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1405.
35
امین، حسن، مستدرک اعیان الشیعه، چ دوم، بیروت، دارالتعارف، 1418.
36
رشیدرضا، محمّد، المنار، چ دوم، بیروت، دارالمعرفة، بیتا.
37
انصاری، محمّدعلی، الموسوعة الفقهیه المیسّرة، قم، مجمع الفکر الاسلامی، 1415.
38
ابن جوزی، الموضوعات، تحقیق عبدالرحمان محمّد عثمان، مدینة المنورة، المکتبة السلفیه، 1386ق.
39
قندوزی حنفی، ینابیع المودة، تحقیق سیدعلی جمال اشرف، دارالأسوه، 1416.
40
عرفه، محمّد، «کیف یستعید المسلمون وحدتهم و تناصرهم»، رسالة الاسلام، ش28، (ذیالحجه 1375ق).
41
عبداللطیف درّاز، محمّد، «الاسلام الأزهر التقریب»، رسالة الاسلام، ش3، ( رمضان 1368ق).
42
شلتوت، محمود، «تفسیر القرآن الکریم»، رسالة الاسلام، ش3، سال یازدهم، (رجب 1379ق).
43
احمد، بهاءالدین، رسالة الاسلام، ش58، سال شانزدهم، (1384ق).
44
علویه، نائله، رسالة الاسلام، ش58، سال شانزدهم، (1384ق).
45
ابوسلیمان، عبدالوهّاب، البحوث الفقهیه، ش49، سال سیزدهم.
46
ORIGINAL_ARTICLE
أنفسنا و معناشناسی تاریخی مفهوم آن در ادبیات دینی
این نوشتار با رهیافتی تاریخی به بازشناسی مفهوم «انفسنا» در آیة مباهله )فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نساءَنا وَ نساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةََ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ( (آل عمران:61) پرداخته و با کمک قراین تاریخی، مفاهیمی را که در تحوّلات سیاسی از سوی پیامبر گرامی به کار گرفته شده، دستمایة اثبات معنای سیاسی و معنوی مفهوم «انفسنا» قرار داده است. غزوة تبوک، وفد ثقیف، وفد بنی ولیعه و رویداد ابلاغ آیات سورة توبه، جریانهای خاص تاریخی هستند که با کالبدشکافی آنها، سعی شده تا مفهوم «انفسنا» معناشناسی شود تا اثبات گردد که مفهوم و اصطلاح قرآنی «انفسنا» جامع همة معانی است که پیامبر گرامی در مقاطع خاص تاریخی در خصوص برتری معنوی و شایستگی سیاسی حضرت علی استعمال نمودهاند.
https://www.shiitestudies.com/article_19403_e26138ae53c4d77807afdb49cf900df0.pdf
2012-09-22
211
238
انفسنا
وفد
ثقیف
بنی ولیعه
ابلاغ
توبه
مباهله
محمّدجواد
نجفی
1
استادیار دانشگاه قم
AUTHOR
سیدمحمّدتقی
موسوی کراماتی
2
کارشناس ارشد علوم قرآنی
AUTHOR
منابع
1
· قرآن کریم.
2
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415.
3
آیتی، محمّد ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، چ پنجم، تهران، دانشگاه تهران، 1377.
4
ابن ابیالحدید، عزالدین عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهجالبلاغه، قم، مکتبة آیةالله مرعشی، 1383.
5
ابن اثیر، علی بن محمّد، الکامل فی التاریخ، بیروت،دارصادر، 1386.
6
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه، بیروت، دارالکتب العلمیه،1415.
7
ابن کثیر، عمادالدین اسماعیل، البدایة و النهایه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408.
8
ــــــــــــــ ، تفسیر القران العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419.
9
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، قاهره، مکتبة محمّدعلی صبیح و اولاده، 1383.
10
ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات اکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1410.
11
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب، بیروت، دارالجیل، 1412.
12
ابن شعبه حرّانی، تحف العقول، چ دوم، قم، اسلامی،1404.
13
ابن مغازلی شافعی، مناقب الامام علی بن ابیطالب، چ سوم، بیروت، دارالاضواء، 1424.
14
احمد بن حنبل، مسند، بیروت، مؤسسة الرساله، 1403.
15
امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، 1416.
16
بخاری، محمد بن اسماعیل، الصحیح، دارالطریق النجاة، 1422.
17
بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، 1420.
18
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، 1417.
19
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، چ دوم، بیروت، دارالفکر، 1403.
20
حاکم نیشابوری، مستدرک، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
21
حسکانی، شواهد التنزیل، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1411.
22
رجبی، محمود، روش تفسیر قرآن، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1385 .
23
زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، بیروت، دارالکتب العربی، 1407.
24
سبحانی، جعفر، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، چ بیست و پنجم، تهران، مشعر، 1388.
25
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدّرالمنثور، قم، کتابخانه آیةالله العظمی مرعشی نجفی، بیتا.
26
صدوق، محمد بن علی بن حسین، عیون اخبار الرضا، تهران، جهان، 1378ق.
27
ــــــــــــــ ، الخصال، قم، اسلامی، 1362.
28
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، قاهره، دارالحرمین، 1415.
29
ــــــــــــــ ، المعجم الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
30
طباطبائی سیّدمحمّدحسین، المیزان، ترجمة سیّدمحمّدباقر موسوی همدانی، قم، اسلامی، 1374.
31
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، چ پنجم، تهران، اساطیر، 1375.
32
طوسی، محمد بن حسن، التبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
33
مجلسی، محمّدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404.
34
نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، داراحیاءالتراث، بیتا.
35
مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگرة شیخ مفید، 1413.
36
شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، کتابخانة آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1409.
37
هندی، میرحامد حسین، عبقات الانوار، چ دوم، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین، 1366.
38
نسائی، احمد بن علی، خصائص، بیروت، المکتبة العصریه، 1424.
39
ــــــــــــــ ، سنن، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411.
40
واحدی، ابوالحسن علی بن احمد، اسباب النزول، بیروت؛ دارالکتب العلمیه، 1411.
41
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ، بیروت، دار صادر، بیتا.
42