2024-03-29T15:54:51Z
https://www.shiitestudies.com/?_action=export&rf=summon&issue=3217
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
ایرانیان و نقش کوفه در تشیّع آنان
علی
بابایی سیاب
حسین
پوراحمدی
شهر کوفه در دوران عمر و برای اسکان سپاهیان اسلام بنا نهاده شد. مکان بناگذاری آن در شش کیلومتری شهر باستانی «حیره» بود. اولین پایههای تشیّع در کوفه با امارت عمّار یاسر در آنجا ریخته شده و با انتخاب این شهر به مرکزیت خلافت اسلامی توسط امام علی تثبیت گردید. ایرانیان، که از همان آغاز، بخش قابل توجهی از جمعیت این شهر را تشکیل میدادند، تحت تأثیر برخی عوامل، از قبیل سیاستهای عربگرایانة عمر و عثمان، عدالت و برابری که در دوران خلافت علی در کوفه مشاهده کرده بودند و جنبشهای شیعی که در این شهر به وقوع میپیوست، به مذهب تشیّع گرایش پیدا کردند. تشیّع کوفه بعدها توسط همین ایرانیان ساکن در کوفه، خاندان اشعری و سادات مهاجر به ایران و نیز در نتیجة تعامل علمی با مراکز علمی ایران (بهویژه قم)، به ایران منتقل شد و به سبب آنکه بخش عظیمی از تعالیم آن در نتیجة ارتباط بدون واسطه با ائمّة اطهار حاصل شده بود و نیز عدم تغییر آن طی قرون متمادی، دارای خلوص بالایی است.
کوفه
تشیّع
ایران
اشعری
2012
09
22
7
46
https://www.shiitestudies.com/article_19298_ab9ad4010c8214bd88bd19cc8fc6cbdc.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
اشعریان و تأسیس نخستین دولتشهر شیعه
علیمحمّد
حیدر سرلک
مهدی
مهریزی
اشعریان قبیلهای یمنی بودند که پیش از فتح مکّه اسلام آوردند در غزوة حنین و فتوحات عصر خلفا شرکت فعّال داشتند. با قتل عثمان، آنان نیز همچون سایر مسلمانان، در چرخة نزاعهای علوی ـ عثمانی گرفتار و به دو شاخة شیعه و سنّی تقسیم شدند. شیعیان فرزندان مالک بن عامر اشعری، از یاران امیرالمؤمنین، بودند که نخست کوفه مرکز ثقل آنان به شمار میرفت. اما با حاکمیت یافتن حجّاج، این گروه در سالهای پایانی قرن اول هجری، به قم هجرت کردند. ایشان در قم با وحدت کلمه و به مدد کثرت نفرات و اموال، توانستنند در پی اقدامات گستردة عمرانی و اقتصادی و با سیاستی مداراگرایانه، دولتشهری در قم تشکیل دهند که در آن حاکمان عبّاسی تنها به منزلة سفیرانی بودند که نقش واسطهای میان حاکمان دولتشهر قم با نظام فرادست خلافت ایفا مینمودند و حاکمیت سیاسی شهر در قالب رهبری اریستوکراسانة اشراف و نخبگان اشعری بود. این دولت، که قریب سه سده حاکمیت داشت، سرانجام با برآمدن و قدرت یافت آل بویه، حیاتش خاتمه یافت، اما میراث عظیم و منحصر بهفردی برای مکتب امامیه باقی گذارد.
دولتشهر
قم
امامیه
اشعری
2012
09
22
47
80
https://www.shiitestudies.com/article_19300_33e6a8021c27dbddf4383bb904af4106.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
پراکندگی فرق و مذاهب تشیّع در کردستان
کیومرث
عظیمی
محمّدعلی
چلونگر
مناطق کردنشین به دلیل تنوّع مذهبی و وجود تفکرات آیینی فراوان، یکی از حوزههای پیچیده در زمینة فرق و مذاهب است و کمبود تحقیقات و مطالعات علمی در این خصوص مزید بر علت بوده، بر این پیچیدگی میافزاید. بیشترین جمعیت کردها پیرو مذهب شافعی از اهل سنّتاند. این وضعیت در ایران، عراق، ترکیه و سوریه ثابت بوده و این خصیصة مذهبی ایشان وجه تمایز آنها با همسایگانشان است؛ زیرا همسایگان عرب، ترک، لر و فارس آنها، یا پیرو مذهب تشیّع اثناعشریاند و یا سنّی حنفی. در کنار پیروان مذاهب و فرقههای اسلامی، گروهی از کردها، مسیحی، آشوری، کلیمی و یزیدی مذهب هستند و جمعیت قابل توجهی از آنها را تشکیل میدهند. گستردگی و پراکندگی کردهای شیعه مذهب در مناطق کردنشین، تابع چه متغیّر یا متغیّرهای است؟ بیشترین جمعیت کردهای شیعه مذهب کدامند و در کجا سکونت دارند؟ کدامیک از آیینها و مذاهب کردان در دایرة تشیّع قرار میگیرد؟ علل پذیرش و گسترش تشیّع در میان کردها چیست؟ و چرا تنوّع مذاهب در میان کردها نسبت به اقوام همجوارشان بیشتر است؟ اینها مهمترین سؤالاتی هستند که این نوشته در پی پاسخ به آنهاست.
پراکندگی
فرق
مذاهب
تشیّع
کردستان
گورانی
کرمانجی
سورانی
2012
09
22
81
100
https://www.shiitestudies.com/article_19301_b3bc9b4e395a7cee0193d8ca3b70acd1.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
ملوک بهمنی و جایگاه تشیّع در دکن
خدیجه
عالمی
ملوک بهمنی (حک: 748-934ق) به عنوان اولین حاکمان مستقل مسلمان در دکن، تسنّن را مذهب رسمی خود قرار دادند. با اینهمه، اقدامات و عملکرد برخی از آنان زمینههای رونق و شکوفایی تشیّع در دکن را فراهم کرد. این امر از طریق حمایت از علما، صوفیان، سادات و شیعیان و جذب آنان از مناطق گوناگون اسلامی صورت گرفت. این نوشتار در صدد است به جایگاه تشیّع در این دوره بپردازد تا از این طریق، روشن گردد چگونه تمایلات شیعی در دورة ملوک بهمنی رواج یافت؛ چنانکه در سالهای پایانی حکومتِ آنان، تشیّع در بخشهایی از دکن توسط برخی فرماندهان نظامی به عنوان مذهب رسمی اعلام گردید.
بهمنی
چاکنه
گاوان
شاه نعمتالله ولی
گیسودراز
عادلشاه
احمدشاه
2012
09
22
101
130
https://www.shiitestudies.com/article_19399_cc353e401a925f5c09ae2358522072b3.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
شاهان صفوی و زیارت
حسین
ایزدی
شاهان صفوی به دلیل وضعیت سیاسی ـ اجتماعی ایران و مقابله با قدرت امپراتوری عثمانی و ایجاد وحدت سیاسی ـ مذهبی و تقویت و مشروعیتبخشی به حکومت خود، اقدام به رسمیت دادن مذهب تشیّع نمودند و به زیارت به عنوان یکی از مراسم مهم تشیّع دوازده امامی، که تأثیر بسزایی در تقویت باورهای سیاسی ـ مذهبی مردم نسبت به سلسلة صفویه داشت، توجه ویژهای نشان دادند و به سفرهای زیارتی متعددی رفتند. در این مقاله، سعی شده است تا روند تاریخی و ابعاد سیاسی ـ اجتماعی سفرهای زیارتی شاهان صفوی با روشی «توصیفی ـ تحلیلی» بررسی شود.
زیارت
شاه
مشهد
عتبات
نجف
کاظمین
2012
09
22
131
152
https://www.shiitestudies.com/article_19400_5e0db8b41bfb41c64cac0e4f31bfeea7.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
روحانیت شیعه و مقایسة سه دهه نقش آن پس از مشروطه و پس از انقلاب اسلامی
سیدجواد
امام جمعه زاده
امیرمسعود
شهرام نیا
مجید
نجات پور
بیتردید، شناخت دقیق و عمیق ماهیت و محتوای نهضتها و انقلابها تا حدّ زیادی به بررسی نقش و تأثیر گروهها و نیروهای اجتماعی تأثیرگذار در روند انقلابها، چه قبل و چه بعد از آن، بستگی دارد. روحانیان به مثابة یک نهاد اجتماعی از اهمیت بسزایی برخوردارند. روحانیت شیعه ـ دستکم از دورة صفویه ـ از جمله نیروهای مقتدر اجتماعی و یکی از ارکان مهم جامعه مدنی به شمار میآمده است. آنان همچون سایر گروههای اجتماعی، در مقابله با قدرت سیاسی، علاوه بر ایفای نقش معنوی خود، عهدهدار نقش سیاسی نیز بودهاند و کارکردهایی همچون مشارکت و نفوذ در ارکان دولت، انزوا و انفعال سیاسی، اپوزیسیون داخلی، و رهبری قیامها و انقلابهای اجتماعی را میتوان برای ایشان برشمرد. تاریخ معاصر ایران در متن خود، آبستن دو انقلاب بزرگ بوده که بسیاری از تحوّلات و تغییرات را در جامعة ایران به وجود آوردهاند. به لحاظ مقایسهای، نقاط افتراق و اشتراک بسیاری در هر دو مقطع و سالهای پس از آن وجود دارد که مبارزه با استبداد و استعمار، نوع نظام سیاسی، قانون اساسی، نقش مردم، ایدئولوژی، رهبری و عواملی از این دست را میتوان برشمرد. این تحقیق در صدد است تا سه دهه حضور روحانیت پس از انقلاب اسلامی را با سه دهه پس از مشروطه، و نیز افکار، اندیشهها و نظریههایی را که دربارة این دو انقلاب از سوی علما و روحانیان ارائه گردیده است مطالعه و به صورت تطبیقی و مقایسهای بررسی کند و وجوه اشتراک و افتراق آنها را استخراج و تجزیه و تحلیل نماید.
انقلاب
ایدئولوژی
روحانیان
روشنفکران
مشروطیت
2012
09
22
153
190
https://www.shiitestudies.com/article_19401_b4f302e5d0511c05779bfc3d8215d0db.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
فقه شیعه و جایگاه آن نزد مذاهب اسلامی
مهدی
رستم نژاد
از مؤثرین اقدامات امامان شیعه به منظور گسترش و تعمیق فرهنگ اسلام و فقه اهلبیت، سعی و تلاش بیوقفه برای ایجاد تعامل علمی و پیوند فقهی بین مذاهب اسلامی بوده است، در این مقاله، سعی شده است تا ضمن برشمردن و معرفی دورههای سهگانه (تعامل علمی، تقابل علمی و بازگشت به دورة تعامل)، نمونههایی از انواع برخوردهای تعاملی و تقابلی بین پیروان مذاهب ارائه شود. همچنین با بیان نمونههایی نشان داده شده در دورة بازگشت، فقه شیعه به گونهای مورد توجه فقهای سایر مذاهب اسلامی قرار گرفته که برخی از فقهای آنان ضمن اذعان به قوّت و اتقان فقه شیعه، پاسخ برخی از نیازهای فقهی را تنها در پیروی از آن یافتهاند.
فقه
اهلبیت
مذهب
شیخ شلتوت
2012
09
22
191
210
https://www.shiitestudies.com/article_19402_d45767239c9bcc287e62f897a4c4795d.pdf
فصلنامه علمی شیعه شناسی
شیعه شناسی
1735-4722
1735-4722
1391
10
39
أنفسنا و معناشناسی تاریخی مفهوم آن در ادبیات دینی
محمّدجواد
نجفی
سیدمحمّدتقی
موسوی کراماتی
این نوشتار با رهیافتی تاریخی به بازشناسی مفهوم «انفسنا» در آیة مباهله )فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نساءَنا وَ نساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةََ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبینَ( (آل عمران:61) پرداخته و با کمک قراین تاریخی، مفاهیمی را که در تحوّلات سیاسی از سوی پیامبر گرامی به کار گرفته شده، دستمایة اثبات معنای سیاسی و معنوی مفهوم «انفسنا» قرار داده است. غزوة تبوک، وفد ثقیف، وفد بنی ولیعه و رویداد ابلاغ آیات سورة توبه، جریانهای خاص تاریخی هستند که با کالبدشکافی آنها، سعی شده تا مفهوم «انفسنا» معناشناسی شود تا اثبات گردد که مفهوم و اصطلاح قرآنی «انفسنا» جامع همة معانی است که پیامبر گرامی در مقاطع خاص تاریخی در خصوص برتری معنوی و شایستگی سیاسی حضرت علی استعمال نمودهاند.
انفسنا
وفد
ثقیف
بنی ولیعه
ابلاغ
توبه
مباهله
2012
09
22
211
238
https://www.shiitestudies.com/article_19403_e26138ae53c4d77807afdb49cf900df0.pdf