موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420بررسی اندیشه سیاسی شریف رضی درباره خلافت اسلامی73425323FAعلیاصغر شاهسوندانشجوی دکتری تاریخ تمدن دانشگاه تهرانمحمد نصیریاستادیار دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهرانJournal Article20150408نگاه فقهای شیعه به مسأله مشروعیت حاکمان اسلامی، یکی از موضوعات مهم در فقه سیاسی شیعه است. فقهای شیعه در باب مشروعیت، این حق را فقط برای ائمه معصوم بعد از پیامبر قائل هستند. لذا بعد از دوره حضور ائمه، یکی از مسائلی که همواره دغدغه فقهای شیعه قرار گرفته، نحوه تعامل یا تقابل آنها با حاکمان مسلمان بوده است. بعد از دوره حضور ائمه، اولین برخورد فقهای میانه با این مسأله در دوره عباسی اتفاق افتاد. در این میان شریف رضی، یکی از علمایی بود که بهطور گسترده، به تعامل و همکاری نزدیک با عباسیان پرداخت و از طرف آنها مناصب حکومتی دریافت نمود. این عملکرد، موجب شده پارادوکسی در حوزه نظر و عمل رخ نماید. اما اولاً واقعیت امر چنین نیست، بلکه عمل سید دارای پشتوانه نظری است و ثانیاً به نظر میرسد بتوان عملکرد وی را در تعامل گسترده با خلافت، به منظور زمینهسازی برای بازگرداندن حق علویان نیز تحلیل کرد. در پژوهش پیش رو، تلاش شده تا ضمن گزارش و تحلیل وضعیت این دوره و اهمیت فعالیتها و مناصب سید، به برخی ابهامات پاسخ داده شود.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420تفسیر نمادهای دینی در مناسک شیعی (مطالعه موردی: نخلگردانی در ابیانه)356625324FAمحمود تقیزاده داوریدانشیار دانشگاه علامه طباطباییامید باباییدستیار علمی گروه جامعهشناسی دانشگاه پیام نورJournal Article20140930روششناسی تفسیری با تمایزگذاری میان پدیدههای انسانی و طبیعی، بر این اصل استوار است که موضوع جامعهشناسی دین، بعد ذهنی و معنایی صورتهای تجلییافته دین در تاریخ، جامعه و رفتار انسانهاست. این الگو، بر خلاف الگوی اثباتی که به منشأ دین و کارکردهای آن در سطح کلان جامعه توجه دارد، به بررسی ماهیت نمادها و اعتقادات دینی و نقش آنها در معنابخشی به زندگی فردی و اجتماعی میپردازد. پژوهش حاضر با رویکرد تفسیری کلیفورد گیرتز، به مطالعه موردی نخلگردانی در روستای ابیانه پرداخته، ضمن بهرهگیری از دو روش توصیف مختصر و فربه مناسک، به بازنمایی معانی آگاهانه و نمادهای پنهان نخل اشاره میکند. مهمترین روشهای جمعآوری اطلاعات در این مقاله، روش مشاهده مشارکتی، مصاحبه و روش کتابخانهای است و نتیجه پژوهش، بیان میکند که نخل به مثابه تابوت امام حسین7 در بستر حیات اجتماعی و زندگانی مردم ابیانه، معنایی فراتر از آنچه در عالم واقع وجود دارد را با خود حمل میکند و نمادی از مفاهیم آزادگی، شفابخشی، رستاخیز و بازگشتی جاودانه به اصل واحد را به خود گرفته که در گذر زمان فرسوده نشده، بلکه عاملی برای حفظ تبار، بزرگداشت عناصر طبیعت و بازتولید تقدس اماکن مذهبی در پهنه باورها و مناسک شیعی بوده است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420به هنگامی یا نا بههنگامی قیام توابین678525326FAمحمدمهدی مرادی خلجاستادیار گروه تاریخ دانشگاه شیرازJournal Article20141117نهضت توابین به رهبری سلیمانبنصرد خزاعی، در ربیعالاخر سال 64قمری آغاز گردید و در جمادیالاولی همان سال به شکست انجامید. حال، آیا زمان انتخاب قیام به درستی انتخاب شده بود. زمانهای ممکن برای قیام شامل این موارد بوده است: چهل روز نخست پس از مرگ یزیدبنمعاویه، سه ماه پس از مرگ یزید، قبل از پانزده رمضان سال 64، میانه 15 و 22 رمضان 64 قمری، قبل از شوال 64، قبل از سوم ذیقعده 64 و قبل از محرم 65قمری. مقاله درصدد بررسی مقایسه زمان انجامشده قیام و زمانهای ممکن قبل از آن از نظر بهینه بودن شرایط است.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420مشروعیت و عدالت در اندیشه سیاسی شیعه: درآمدی بر مشروعیت عدالتبنیاد8711825327FAسیدمحمدعلی حسینیزادهاستادیار دانشگاه شهید بهشتیJournal Article20150907مشروعیت چیست و آیا میتوان برداشتی جامع و فراگیر از آن ارائه کرد؟ نظریههای رایج در پاسخ به مسأله مشروعیت اغلب آن را امری ساده و تکعلتی دانسته، عموماً معطوف به شخص حاکم در نظر میگیرند؛ در حالی که برای توجیه مشروعیت هر حکومت، توجه به محتوای سیاستها، رویهها و جنبههای هنجاری حکم و اطاعت نیز ضروری است. این مقاله، ضمن توضیح نظریههای مشروعیت، میکوشد تا با استناد به متون دینی، برداشتی عدالتبنیاد از این مفهوم ارائه کند. اهمیت عدالت در قرآن و روایات و بهخصوص در سنت شیعی، ما را به این برداشت رهنمون میشود. بر اساس یافتههای این مقاله، عدالت میتواند به مثابه معیاری فراگیر از مشروعیت در نظر گرفته شود. مشروعیت مبتنی بر عدالت، توجه ما را از فرم به محتوا معطوف میکند و روزنی برای عبور از مشروعیت صوری و رویهای و فردی به مشروعیت محتوایی میگشاید. همچنین مشروط کردن مشروعیت به عدالت، جنبههای اخلاقی سیاست را برجسته ساخته، منطق حکم و اطاعت را تعالی میبخشد.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420مشروعیت همکاری با حاکم ستمگر در فقه سیاسی شیعه11914225328FAمحمدعلی میرعلیدانشیار جامعةالمصطفیالعالمیهJournal Article20150409بحث عدم جواز همکاری با حاکم ستمگر، یکی از موضوعاتی است که ارتباط وثیق با بیداری اسلامی دارد. حاکم ستمگر در منابع فقهی شیعه، تعریف متمایز و خاصتری نسبت به فقه اهلسنت دارد. چنین حاکمی در روایات اسلامی ملامت شده و همکاری با وی به هر شکل ممکن که به تقویت نظام سیاسی آن بینجامد، نامشروع و حرام است. نوشتار حاضر، دنبال بررسی مهمترین ادله حرمت همکاری با حاکم ستمگر و موارد جواز آن از منظر فقه سیاسی شیعه است تا گامی مثبت در جهت تبیین مبانی بیداری اسلامی برداشته شود.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420عمادالدین نسیمی و جایگاه او در شعر شیعی ترکی14317025329FAعلی احمدزادهدانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرسخلیل پروینیدانشیار دانشگاه تربیت مدرسJournal Article20150104عمادالدین نسیمی، از شاعران متعهد شیعی، با عاطفهای صادق و قلمی ساده و روان، اشعاری زیبا و دلانگیز در مدح و رثای پیامبر9 و اهلبیت: ایشان به زبان ترکی سروده است. دیوان ترکی این شاعر نامدار ایرانی، بیانگر بخشی از فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم است که تاکنون از لحاظ علمی به آن توجه نشده و غبار فراموشی همچنان بر صفحات آن سنگینی میکند. این پژوهش که اساس آن توصیف و تحلیل است، به تحلیل بنمایههای شیعی و نقد ادبی دیوان نسیمی میپردازد و بدین ترتیب، بخشی از ادبیات و فرهنگ شیعی کشور را معرفی میکند که در قالب زبان غیرملی تبلور یافته است. نسیمی در دیوان ترکی، خود را ولایی نامیده و از ولایت و حقانیت اهلبیت: سخن گفته و در بیان بزرگی و کرامت پیامبر9 و اهلبیت: و بیان مظلومیت آنها به ویژه امام حسین7، قلمفرسایی کرده است. وی شاعری صوفی است و هنگام سخن از اهلبیت:، بیشتر از آیات قرآنی و اصطلاحات عارفانه مانند «تجلی»، «وحدت وجود» و «کشف و شهود» استفاده میکند. شعر شیعی نسیمی، به دلیل نگرش واقعبینانه، بیشتر جنبه خطابی دارد و خیال شعری کمتر در آن به چشم میخورد. همچنین شاعر تحت تأثیر آموزههای ادبیات عرفانی، در مدح اهلبیت: به تغزل نیز میپردازد. غزل او هر چند رنگ و بوی غزل انسانی و زمینی دارد، به دلیل آمیختگی با آیات قرآنی و اوصاف فرازمینی، غزل عرفانی و روحی محسوب میشود.موسسه شیعه شناسیفصلنامه علمی شیعه شناسی1735-4722145320160420بررسی ریشههای معنایی درخت طوبی در منابع شیعی17119025330FAهادی صفاییپوردانشجوی دکتری معماری دانشگاه تربیت مدرسغلامحسین معماریاناستاد دانشگاه علم و صنعتمحمدرضا بمانیاناستاد دانشگاه تربیت مدرسJournal Article20140904در عصر صفوی با حاکمیت نظام مفهومی جدید، عناصر پیشین هنری و معماری، پذیرای معانی و شکلهای تازهای شدند. یکی از نمودهای این دگرگونی معنایی، تغییراتی است که در نمای شهری، شکل، سازه و آرایههای داخلی و خارجی گنبدهای شاخص صفوی ایجاد شد. هانری استیرلن، با اشاره به دو گنبد شاخص مسجد جامع عباسی و مدرسه سلطانی اصفهان، آنها را نمادی از درخت طوبی میداند که در خط آسمان باغشهر صفوی به نمایش در آمدهاند. مقاله حاضر، بهمنزله مقدمهای برای معناشناسی گنبدهای شاخص صفوی، به بازشناسی مفهوم درخت طوبی در فرهنگ شیعی میپردازد. بدین منظور، منابع اصلی که سازنده جهان فکری و فرهنگی تشیع در عصر صفوی هستند، با روش توصیفی - تحلیلی بررسی خواهند شد. تحلیل کیفی و مقایسه توصیفات و تفاسیر منابع فوق، موجب ادراک معنای درخت طوبی در زمینه تاریخی خود و معرفی مشخصههای آن میگردد. یافته نهایی این مقاله در پژوهشهای آتی، زمینه فهم دقیقتر گنبدهای شاخص صفوی را فراهم میسازد.